Parafudr, ani gerilim yükselmelerine karşı elektrik sistemlerini koruyan, genellikle pano içine monte edilen bir güvenlik bileşenidir. Özellikle yıldırım çarpmaları, anahtarlama darbeleri veya şebekeden kaynaklanan yüksek gerilimlerde devreye girerek, oluşan aşırı enerjiyi toprağa yönlendirir.
Bu müdahale, sistemdeki diğer cihazların zarar görmesini engeller. Parafudr sayesinde hassas elektronik bileşenler, ani voltaj sıçramalarına maruz kalmadan çalışmaya devam eder.
Yani parafudr, sadece devre koruma değil; aynı zamanda iş sürekliliği ve cihaz ömrü açısından da kritik bir rol üstlenir.
Parafudr Nedir ve Ne İşe Yarar?
Parafudr, ani gerilim yükselmelerine karşı devreyi koruyan bir elektriksel güvenlik cihazıdır. Genellikle yıldırım çarpmaları, ani enerji dönüşleri veya yüksek gerilim kaynaklı darbeler sonucu ortaya çıkan aşırı gerilimleri toprağa ileterek sistemdeki diğer ekipmanları korur.
Kompakt yapısı sayesinde pano içinde kolaylıkla konumlandırılabilir. Elektronik cihazların uzun ömürlü olmasına katkı sağlarken; üretim duruşları, veri kayıpları ve maddi hasarların da önüne geçer.
Parafudr Nasıl Çalışır? Teknik Çalışma Prensibi
Parafudr, normal çalışma koşullarında devre dışı kalır; yani elektrik akımı üzerinden geçmez. Ancak sistemde ani bir gerilim darbesi oluştuğunda — örneğin yıldırım düşmesi, anahtarlama kaynaklı pikler veya trafo arızaları sırasında — parafudr devreye girer.
Cihazın içinde bulunan varistör (MOV) veya gaz boşaltma tüpü (GDT) gibi yarı iletken elemanlar, aşırı gerilimi algılar ve bu enerjiyi düşük direnç yoluyla toprağa yönlendirir.
Bu işlem milisaniyeler içinde gerçekleşir. Gerilim normale döndüğünde, parafudr tekrar yalıtkan konuma geçerek devreden ayrılır. Böylece bağlı cihazlar zarar görmeden korunmuş olur.
Parafudr Tipleri Nelerdir?
Parafudrlar, korunacak sistemin bulunduğu noktaya ve maruz kalabileceği gerilim darbesinin şiddetine göre farklı tiplere ayrılır. Genellikle tip 1, tip 2 ve tip 3 olmak üzere sınıflandırılırlar. Her bir tipin kullanım yeri ve işlevi farklıdır.
Tip 1 Parafudr
Tip 1 parafudrlar, genellikle yıldırıma maruz kalma riski yüksek bölgelerde tercih edilir. Ana panoya yerleştirilerek, dış kaynaklı aşırı gerilimleri doğrudan toprağa aktarır. Büyük bina tesisatlarında, özellikle çatı üstü paratoner sistemleriyle birlikte çalışarak birincil savunma hattını oluşturur. Bu sayede sistemin tamamı korunmuş olur.
Tip 2 Parafudr
Tip 2 parafudrlar, şebeke kaynaklı gerilim dalgalanmalarına karşı devreyi korumak için kullanılır. Tipik olarak dağıtım panolarına yerleştirilirler. Elektrik sisteminin iç yapısına nüfuz eden gerilim darbelerini absorbe eder ve toprağa yönlendirir. Konut, ofis ve ticari alanlarda güvenli enerji akışı sağlar.
Tip 3 Parafudr
Tip 3 parafudrlar, hassas elektronik cihazların doğrudan korunması için kullanılır. Priz seviyesine yakın yerlere monte edilir ve genellikle Tip 2 ile birlikte çalıştırılır. Bilgisayar, modem, televizyon gibi cihazların ani voltaj artışlarından etkilenmesini önleyerek cihaz ömrünü uzatır ve veri kaybını engeller.
Kutuplarına Göre Parafudr İşlevleri
● 1 Kutuplu Parafudr: Monofaze sistemlerde kullanılır ve sadece bir faz ile toprak (L–PE) arasındaki gerilim darbelerini sönümler. Genellikle konut tipi, basit sistemlerde tercih edilir.
● 2 Kutuplu Parafudr: Hem faz–nötr (L–N) hem de nötr–toprak (N–PE) arası koruma sağlar. Dengesiz yüklenmelerin olduğu ev tipi uygulamalarda daha geniş kapsamlı güvenlik sunar.
● 3 Kutuplu Parafudr: Trifaze sistemler için uygundur. L1, L2 ve L3 fazları ayrı ayrı korur. Endüstriyel işletmelerin enerji panolarında sıklıkla kullanılır.
● 4 Kutuplu Parafudr: Üç fazın yanı sıra nötr hattı da koruma altına alır. En yüksek kapsamlı güvenlik için tercih edilir. Yüksek hassasiyet gerektiren sistemlerde standarttır.
Parafudr Kullanımı Nerelerde Gereklidir ve Niçin Faydalıdır?
Parafudr kullanımı; veri merkezleri, endüstriyel tesisler, sağlık kuruluşları, akıllı ev sistemleri, güneş enerji santralleri ve haberleşme altyapıları gibi kesintisiz enerji gerektiren her alanda kritik öneme sahiptir.
Bu sistemler, ani gerilim darbeleri nedeniyle yaşanabilecek cihaz arızalarını, veri kaybını ve sistem duruşlarını önler. Aynı zamanda ekipmanların ömrünü uzatır, bakım maliyetlerini düşürür.
Özellikle yıldırıma açık bölgelerde, parafudr kullanımı yalnızca tavsiye değil, birçok ulusal ve uluslararası yönetmelik kapsamında zorunlu hale getirilmiştir.
Parafudr ile Sigorta veya Kaçak Akım Rölesi Arasındaki Farklar
● Parafudr aşırı gerilim darbelerine (örneğin yıldırım, şebeke pikleri) karşı koruma sağlar; sigorta ise aşırı akım ve kısa devreye, kaçak akım rölesi ise kaçak akım ve elektrik çarpmasına karşı koruma sunar.
● Parafudr yalnızca yüksek gerilim darbelerinde devreye girer. Sigorta ve kaçak akım rölesi ise akım anormalliklerinde veya izolasyon hatasında devreyi keser.
● Parafudr, hassas cihazları ve sistem bütünlüğünü gerilim sıçramalarından korur. Sigorta, yangın ve cihaz hasarını önlemek için kullanılır. Kaçak akım rölesi ise doğrudan can güvenliğini hedefler.
● Parafudr, genellikle varistör veya gaz boşaltım tüpü gibi bileşenlerle çalışır. Sigorta eriyebilir tel içerirken, kaçak akım rölesi elektromekanik açma mekanizmasına sahiptir.
● Bu üç cihaz birbirinin alternatifi değil, tamamlayıcısıdır. Güvenli bir elektrik sisteminde hem parafudr hem sigorta hem de kaçak akım rölesi birlikte kullanılmalıdır.
Parafudr Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Teknik Kriterler
● Parafudrun sürekli çalışma gerilimi (Uc), bağlı olduğu şebekenin nominal gerilim değerine uygun olmalı ve sistemin stabilitesini bozmayacak düzeyde seçilmelidir.
● Maksimum deşarj akımı (Imax), sistemde oluşabilecek en yüksek darbe akımını karşılayabilecek kapasitede olmalıdır.
● Cihazın tepki süresi milisaniyeler mertebesinde olmalı; ani gerilim artışlarına anında müdahale edebilmelidir.
● Koruma modu, sistemin yapısına göre L–N, L–PE veya N–PE gibi uygun bağlantı yollarını desteklemelidir.
● Kullanılacak alanın risk profiline göre tip 1, 2 veya 3 parafudr tercihi yapılmalıdır.
● Seçilen ürün, mutlaka IEC 61643-11, CE ve TSE gibi uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
Günsan Elektrik’le Güvende Kalın
Elektrik sistemlerinde güvenliğin temel taşlarından biri olan parafudrlar, doğru seçildiğinde hem ekipmanları hem de insan hayatını korur.
Tipine, kutup sayısına ve kullanım alanına uygun bir ürün tercih etmek, uzun vadeli güvenlik ve sürdürülebilirlik sağlar.
Bu noktada, Günsan Elektrik’in sertifikalı parafudrları, hem konut hem de endüstriyel sistemlerde güvenilir performans sunar. Parafudr seçimi asla rastgele yapılmamalı; mutlaka profesyonel değerlendirmeye ve kalite güvencesine dayandırılmalıdır.
